Przez lata po krakowskich torowiskach kursowały różne odmiany wagonów z rodziny N - zarówno silnikowe N, 4N i 4N1 jak i doczepne ND, ND2, ND3, 4ND i 4ND1. MPK stara się zachować nie tylko jeden wagon danego typu a także różne ich rodzaje. Tak jest również z wagonami popularnie zwanymi eNkami. Obecnie na stanie znajdują się wagony z numerami: #502, #511, #538, #573. Poniżej opisano poszczególne wozy w kolejności wprowadzania ich do ruchu jako wagony historyczne.

Pierwszy w pełni historyczny wagon typu ND posiada numer taborowy #538. Wyprodukowany został w 1952 roku przez Chorzowską Wytwórnię Konstrukcji Stalowych "Konstal" jako typ ND. Wycofano go z ruchu liniowego w 1978 roku. Na początku lat `90 na zlecenie przewoźnika z Norymbergi odrestaurowano dwa wagony - silnikowy N #13 oraz opisywany doczepny ND #538. Wagonom przywrócono pierwotny (liniowy) wygląd. Pudło z ręcznymi, jednoskrzydłowymi, dużymi ręcznie otwieranymi drzwiami z obu stron. Oba wagony miały zostać wysłane do tego niemieckiego miasta, ale znalazł się tam tylko wagon motorowy #13 zaś doczepa pozostała w Krakowie. Przez lata brakowało wagonu N i tak na początku 2000 roku odrestaurowano wagon o numerze #107 i zestawiono go z doczepą ND. Niestety w późniejszym czasie wagon motorowy sprzedano do Warszawy (gdzie otrzymał numer #607) a wagon #538 najczęściej zestawiany był z wagonem SN2. W 2001 roku pozyskano techniczną "eNkę" o numerze #2001 i przebudowano ją na pojazd przystosowany do przewozu pasażerów. Wagon jednak odbudowano na wersję zmodernizowaną, zgodną ze standardem komunikacji w latach 1975-1988 - pudło wyposażone zostało w dwuskrzydłowe drzwi otwierane elektrycznie tylko z jednej strony pudła. Tak powstał skład historyczny składający się z wagonów Konstal N #20 i ND #538. W roku 2006 do Krakowa wrócił wagon #13 (przenumerowany na numer taborowy #26), dzięki czemu #538 zestawiony został z wozem silnikowym o identycznym układzie drzwi. Oficjalna prezentacja składu miała miejsce podczas Parady Tramwajów z okazji Tygodnia Mobilności w dniu 17.09.2006r. Relację z tego wydarzenia można zobaczyć -> tutaj <-. Na początku 2017 roku doczepa została przemalowana na kolor biało-czerwony, w układzie w jakim została dostarczona w 1952 roku. Zmiana malatury podyktowana była pomysłem zestawienia jej z wagonem DWF Ring Tw #272. W późniejszym łączona była również z warszawskim wozem K #437, a także ponownie z #26 w składzie, bądź trójskładzie (z wagonem #502).

W 2009 roku podjęto starania by stworzyć doczepę przystosowaną do wagonu #20. Wykorzystano do tego celu nieczynny pojazd techniczny. Oryginalny wóz został wyprodukowany w 1952 roku w Konstalu jako silnikowy. Dostarczony do Krakowa, otrzymał numer #129. W ruchu liniowym kursował do 1977 roku po czym został przebudowany na wagon pomiarowo-kontrolny, początkowo z numerem #1012 (do 1986 roku) a następnie #1402 (do 2012 roku). W latach 2010-2012 trwały prace nad budową wagonu doczepnego w zmodernizowanej wersji, tj. z drzwiami automatycznymi z jednej strony pudła. Po przebudowie z wagonu technicznego #1402, powstał tramwaj typu ND o numerze #511.

W 2017 roku postanowiono wykonać odbudowę wagonu na typ 4ND. Tramwaje tego podtypu różniły się od pierwotnych ND zmienionym układem drzwi (zastosowano podwójne przesuwne drzwi z dwóch stron pudła), innymi pomostami, ale przede wszystkim zmienionym wózkiem. Wygląd oraz wyposażenie tego typu fabrycznych wagonów było z biegiem czasu pierwowzorem do wszelkich modernizacji prowadzonych przez przedsiębiorstwa komunikacyjne. Odbudowę nowego zabytku oparto na pudle i podwoziu wagonu technicznego. Premiera odrestaurowanego wagonu, któremu nadano numer #573 miała miejsce podczas ostatniego dnia 16. sezonu Krakowskiej Linii Muzealnej w dn. 23.09.2018 roku. Wagon udało się zestawić z silnikowym wagonem 4N w 2021 roku, kiedy to zaprezentowano odrestaurowany wagon #43 (powstał on na bazie poznańskiego wozu o numerze #2025).

Wykorzystując kolejny wycofany z eksploatacji wagon techniczny w 2019 roku postanowiono wykonać kolejny wagon doczepny. Za podstawę posłużył wagon 4N1 #257 kursujący przez lata po Szczecinie, będący w rękach MPK od 2001 roku a także elementy z technicznego wagonu #1304. Pojazd stylizowany został na pierwszy wyprodukowany wagon typu ND przez Sanocką Fabrykę Wagonów. W oryginale do Krakowa trafiło tylko 9 egzemplarzy ND z Sanoka. Odbudowany wóz otrzymał numer taborowy #502 i początkowo zestawiono go z silnikowym N #26. Oficjalna prezentacja miała miejsce w dniu 4.07.2019r. Relację z tego wydarzenia można zobaczyć -> tutaj <-.

Obecnie historycznymi wagonami są: Konstal ND #511, #538, Konstal 4ND #573 oraz SFW ND #502.

» tramwaje wycofane z ruchu: Konstal ND, Konstal 4ND, SFW ND
» baza taboru: Konstal ND, Konstal ND2, Konstal ND3, Konstal 4ND, Konstal 4ND1

+

xx 123 - zdjęcie pojazdu obecnie eksploatowanego

Opracowanie: Michał Smajdor

Źródła:
» Notatki i obserwacje własne,
» Materiały i studia sekcji historycznej MPK Kraków, Nr 2, Rok 1987,
» Materiały i studia sekcji historycznej MPK Kraków, Nr 1, Rok 1990,
» Od Warsztatów Przetwórczych do Alstom Konstal S.A., Łódź 1999