miejsca gdzie kiedyś jeździły tramwaje - Rynek Podgórski

Plany budowy połączenia tramwajowego z Podgórzem podjęto już na początku XX wieku. Opracowano wówczas system linii wybiegających poza obszar Starego Miasta. Zaplanowano trasy: przez nowy most na Wiśle do placu targowego w Podgórzu oraz przez most na Zwierzyńcu (dawny most kolei obwodowej (zwanej cyrkumwalacyjną), obecnie most Dębnicki), Dębniki i z ulicy Krakowskiej, przez most Podgórski. Jednak ze względów finansowych w pierwszej kolejności zrezygnowano z planów budowy połączenia przez dawny most kolejowy na Zwierzyńcu. W późniejszym czasie z powodów braku regulacji prawnych włączenia miasta Podgórza do Krakowa odstąpiono również z wykonania pozostałych odcinków.

W dniu 1 lipca 1915 r. oficjalnie ogłoszono włączenie miasta Podgórza w granice administracyjne miasta Krakowa. Już na początku sierpnia 1915r. rozpoczęto prace torowe od ułożenia odcinka (bez pętli) na dzisiejszej ulicy Limanowskiego (dawniej ulica Lwowska) przy budynku podgórskiego magistratu (obecnie Wydział Architektury i Urbanistyki Urzędu Miasta Krakowa). Następnie prace wykonywano przez ul. Limanowskiego, ulicę Salinarną (dzisiejsza Lwowska) do III Mostu (oficjalnie most Krakusa). Otwarcie linii nastąpiło 20 lutego 1917r. a na nową trasę skierowano tramwaje linii 3, dotychczas kończące trasę na mijance przy III moście od strony ul. Starowiślnej. Mimo wykonania połączenia z Podgórzem, rozpoczęto kolejna inwestycję. Polegała ona na wybudowaniu pętli umożliwiającej zawracanie tramwajów, bez konieczności zmiany czoła jazdy, co też ułatwiałoby kursowanie pojazdów z doczepami. Ze względu na małą ilość miejsca, postanowiono wytyczyć ową pętlę wokół istniejącego placu (dzisiejszy Rynek Podgórski). Uroczyste otwarcie tego niewielkiego fragmentu nowego torowiska nastąpiło 13 grudnia 1917r.


Wagon SN1 z doczepą PN1 na Rynku Podgórskim.

W sierpniu 1925r. rozpoczęto prace nad budową przedłużenia linii od Rynku Podgórskiego do Zakładu Kąpielowego im. Matecznego. Uroczyste otwarcie nowego odcinka miało miejsce 14 grudnia 1925r. Nową pętlę wykonano przy skrzyżowaniu dzisiejszej ulicy Wadowickiej z ulicą Rydlówka i skierowano tu linię nr 6 dotychczas kursującą do Rynku Podgórskiego. W 1935r. zamieniono końcówki linii 3 i 6 - linię nr 3 przedłużono z Rynku Podgórskiego do pętli Mateczny a linię nr 6 skrócono do Rynku Podgórskiego. Ostatecznie tramwaje z Rynku w Podgórzu wycofano 6 grudnia 1936r. pozostawiając jednak torowisko.

W okresie okupacji w 1941r. na terenie Podgórza wydzielono zamknięta strefę - Getto, które swoim obszarem obejmowało m.in. ulicę Limanowskiego, Lwowską i Plac Zgody. Cały teren został ogrodzony murem a na głównych ulicach powstały bramy wjazdowe ułatwiające poruszanie się pojazdów, w tym tramwajów. Jedna z takich bram znajdowała się tuż przy Rynku Podgórskim, na rozpoczęciu dz. ulicy Limanowskiego przy budynku dawnego magistratu miasta Podgórza.

Nie ma dokładnych informacji, kiedy zlikwidowano układ torowy wokół podgórskiego Rynku. Prawdopodobnie miało to miejsce ok. 1944r. tuż przed zakończeniem II Wojny Światowej. Warto zaznaczyć przez Rynek Podgórski w relacji ulica Limanowskiego - ulica Kalwaryjska nadal kursują tramwaje, dokładnie po trasie pierwszych linii w Podgórzu.

Linie kursujące na Rynek Podgórski

3, 6.

Stan obecny


Ogólny widok na Rynek Podgórski. Pierwsze torowisko w Podgórzu poprowadzono od III Mostu (dzisiejszy most Powstańców Śląskich) przez dz. ul. Lwowską pod budynek podgórskiego magistratu (obecnie Wydział Architektury i Urbanistyki Urzędu Miasta Krakowa) - widoczna w tle narożna kamienica po lewej stronie.


Widok na Rynek Podgórski. W tle widoczny kościół pw. św. Józefa.


Widok z ul. Kalwaryjskiej. Miejsce pierwszej końcówki na Rynku Podgórskim.


Rynek Podgórski, widok w kierunku kościoła pw. św. Józefa. Torowisko przebiegało mniej więcej po trasie dzisiejszej jezdni.


Rynek Podgórski, widok w kierunku ul. Kalwaryjskiej.


Rynek Podgórski, widok spod kościoła pw. św. Józefa. Tramwaje na Rynek wjeżdżały od strony ulicy Limanowskiego wzdłuż południowej pierzei a następnie na wysokości kościoła wykonywały ostry skręt w kierunku powrotnym.

Pozostałości

Przed przebudową w 2014r. nie można było znaleźć żadnych elementów wskazujących na obecność tramwajów na ulicy wokół Rynku Podgórskiego. Podczas prac rozbiórkowych bruku i asfaltu oraz robotach ziemnych natrafiono na elementy po dawnym układzie torowym pętli wokół placu wraz z oryginalnym brukiem.

Pierwszy fragment odkryto przy skrzyżowaniu z ulicą Kalwaryjską na skraju dotychczasowej jezdni i trawnika. To dwa krótkie odcinki szyn, które były niegdyś elementem rozjazdu, za którym znajdowała się zwrotnica. Po niej jak i po prostych odcinkach w kierunku kościoła pw. św. Józefa i w kierunku powrotnym nie pozostał ślad. Prawdopodobnie elementy te zostały zdemontowane jeszcze w latach `40.


Fragment dwóch szyn przy skrzyżowaniu z ul. Kalwaryjską.


Przybliżenie powyższego miejsca.


W południowo-wschodniej części Rynku u stóp kościoła pw. św. Józefa dokonano paru odkrywek, dzięki którym światło dzienne ujrzały fragmenty łuku torowego, po którym tramwaje zawracały wokół placu. Prawdopodobnie pod dotychczasowym chodnikiem i trawnikiem znajduje się cały łuk.


Jedna z odkrywek łuku torowego na wysokości kościoła.


Fragment odkryty przy wschodniej jezdni.


Przybliżenie powyższego miejsca.


W trakcie prac budowlanych podjęta została decyzja o zachowaniu pozostałości dawnego torowiska - łuku na przeciw kościoła św. Józefa. Dwa fragmenty zostały dodatkowo wyeksponowane, wyłożone brukiem i zabezpieczone barierkami. Reszta łuku została zachowana pod nową nawierzchnią Rynku. Pierwszy element widoczny jest jadąc od strony ul. Kalwaryskiej w kierunku Kościoła, po lewej stronie od jezdni.


Zachowany fragment torowiska w pierzei zachodniej Rynku.


Przybliżenie powyższego miejsca.


Drugi fragment zachowano po przeciwnej stronie Rynku, przy jezdni w kierunku ul. Kalwaryjskiej.


Drugi zachowany fragment torowiska. Dodatkowo w nowej nawierzchni, innym kolorem bruku zaznaczono przebieg szyn.


Przybliżenie powyższego miejsca.