miejsca gdzie kiedyś jeździły tramwaje - ul. Modrzewskiego (obecna ul. Lubomirskiego)

W maju 1947 roku podjęto decyzję o budowie kombinatu metalurgicznego w sąsiedztwie Krakowa, na terenach wsi Mogiła. Inwestycję rozpoczęto w 1949 roku a do listopada 1952 roku ukończono budowę połączenia tramwajowego z Nowa Hutą. Linia rozpoczynała się na nowootwartym Rondzie (w późniejszym czasie nazwane Rondem Mogilskim), które powstało po częściowym wyburzeniu i zasypaniu dawnego fortu Lubicz. Przez wiele lat miejsce to było głównym punktem przesiadkowym. Jedyne, dalsze połączenie ze Starym Miastem przebiegało ulicą Lubicz do Dworca Głównego.

W celu odciążenia tego odcinka w styczniu 1955r. rozpoczęto prace przy budowie nowej ulicy i torowiska pomiędzy Rondem (Mogilskim) a ul. Grzegórzecką. Odcinek ten otwarto dla ruchu 19 grudnia 1957r.

Kolejne kroki zapewniające lepszą komunikację Nowej Huty z Krakowem podjęto w 1962 roku. W lipcu Urząd Miasta Krakowa przedstawił projekt nowego odcinka linii tramwajowej, która rozpoczynać miała się na Rondzie (Mogilskim), biec wzdłuż ówczesnej ulicy Modrzewskiego, przecinać ulicę Rakowicką i kończyć się pętlą na wysokości ulicy Bosackiej. Równocześnie przedstawiono również plany budowy połączenia tramwajowego z Dworca Towarowego w kierunku dzisiejszego osiedla Krowodrza Górka aż do budowanego wówczas osiedla Azory.

Nowe torowisko pomiędzy Rondem a Dworcem Wschodnim (bo tak nazwano nową pętlę) otwarto 11 września 1964 roku. Skierowano na nią tramwaje linii 5 oraz 15, które do tej pory kończyły kursy na Rondzie. Rozwiązanie to miało być jednak tymczasowe, gdyż coraz częściej wspominało się o budowie metra bądź premetra.


Skład eNek wjeżdżający na pętlę Dworzec Wschodni.
Pętla zlokalizowana została w sąsiedztwie ul. Bosackiej tuż za skrzyżowaniem z ul. Rakowicką.



To samo miejsce i wagon 102N na linii nr 5.
Po prawej widoczna ul. Modrzewskiego, która łączyła Rondo z ul. Bosacką.


Już w 1965 roku w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego dla miasta Krakowa, przewidziano realizację tunelu premetra dla szybkiego tramwaju na odcinku Rondo Mogilskie - Dworzec Główny PKP - ul. Karmelicka. Plany te połączono z pomysłami na rewitalizację kolejowych terenów wokół krakowskiego dworca. W latach `70 powstawały pierwsze koncepcje zabudowy zarówno wschodniej jak i zachodniej strony budynku Dworca PKP znajdującego się przy placu Kolejowym. Projektowany obszar wokół terenów kolejowych nazwano Krakowskim Centrum Komunikacyjnym. W planach rozwoju tego rejonu Krakowa była budowa nowego podziemnego dworca z nowoczesnymi peronami naziemnymi. Po jego wschodniej części zaplanowano budowę nowoczesnej drogi wraz z tunelem drogowym pod peronami dworca, tunel premetra oraz budowę nowego dworca autobusowego. Po zachodniej zaś stronie zaproponowano budowę obiektów mieszkalno-usługowych wzdłuż ulicy Pawiej, która poprzez drogowy tunel ułatwiałaby komunikacje wschodniej części z zachodnią.

Na przełomie lat 1973/1974 w rejonie dworca rozpoczęto pierwsze roboty ziemne i budowlane I etapu tunelu z przeznaczeniem dla tramwaju. Jednak prace niebawem wstrzymano.

Dwa lata później w kolejnym miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego przedstawiono bardziej ambitne plany. Oprócz zaplanowanej trasy W-Z (Rondo Mogilskie - Dworzec Główny PKP - ul. Karmelicka), zaproponowano kolejny odcinek szybkiego tramwaju na odcinku ul. Karmelicka - ul. Dietla. Kręgosłupem komunikacji w Krakowie stać się miał system metra i szybkiej kolei miejskiej. Założenia zawarte w planie przyczyniły się do rozpoczęcia w Biurze Rozwoju Krakowa szczegółowych prac najpierw nad szybkim tramwajem, a później metrem. Koncepcje rozbudowy sieci szybkiego tramwaju jak i niezależnych linii metra pojawiają się po dziś dzień ale trudno liczyć na ich realizację. O projektach budowy metra w Krakowie, wkrótce w osobnym artykule.

Pierwszą poważną realizacją w rejonie Dworca Głównego było rozpoczęcie budowy nowych peronów jeszcze w latach `80. Jednak ze względu na liczne problemy finansowe miasta i Polskich Kolei Państwowych do połowy lat `90 powstały jedynie nowe perony i przygotowane zostały miejsca dla potrzeb nowych poczekalni oraz nowego układu drogowego. W 1986 roku wznowiono wcześniej wstrzymane prace. Już wówczas zrezygnowano z wykonania tunelu aż do ul. Karmelickiej i skupiono się na wykonaniu odcinka jedynie pod peronami Dworca PKP.


Wagony linii 15 na pętli Dworzec Wschodni. Widoczna w tle kamienica została wyburzona podczas pierwszych prac przy budowie tunelu.

Ze względu na prowadzone prace przy budowie tunelu wzdłuż ul. Modrzewskiego, od dworca głównego PKP do Ronda Mogilskiego (z wyłączeniem okolic ul. Rakowickiej) podjęto decyzję o likwidacji trasy tramwajowej na Dworzec Wschodni. Ostatnie tramwaje przejechały tym odcinkiem 7 listopada 1986r. Zakładano, że już w niedługim czasie po tej samej trasie (tyle że w tunelu) pojedzie metro. Czas jednak pokazał, że na przejazd tym odcinkiem trzeba było poczekać aż do 2008 roku.


Pozostałości torowiska na odgałęzieniu od Ronda Mogilskiego w kierunku Dworca Wschodniego. Fragment torowiska przetrwał do 2004 roku, kiedy to rozpoczęto prace nad przebudową Ronda Mogilskiego.


Z ulicy Rakowickiej (od strony petli Cmentarz Rakowicki) prowadziły rozjazdy w kierunku Ronda Mogilskiego (nigdy nie używane liniowo) oraz skręt z pętli Dworzec Wschodni w ul. Rakowicką (w kierunku ul. Lubicz).
W prawym dolnym roku widoczne pozostałości rozjazdów.


W późniejszych latach coraz częściej mówiło się o budowie metra. Pojawiały się liczne projekty, studia oraz plany zagospodarowania. Zmiany ustrojowe po 1989r. spowodowały zahamowanie wielu inwestycji komunikacyjnych w mieście w tym również budowy tunelu. W 1990 roku zakończono budowę odcinka przebiegający pod peronami dworcowymi. Planowano dalszą realizację przedsięwzięcia ale już nie metra a tzw. szybkiego tramwaju. Zmieniono również założenie, że tunel budowany będzie w relacji północ-południe, a nie wschód-zachód.


Widok z górej płyty Dworca Głównego w kierunku Ronda Mogilskiego.
W prawym dolnym rogu widoczny strop tunelu tramwajowego. W dalszej cześci po lewej stronie miejsce po pętli tramwajowej Dworzec Wschodni.


Plany zakładały budowę rampy, po której tramwaje jadące z Ronda Mogilskiego zjeżdżałyby do tunelu, przejeżdżały pod peronami a następnie wyjeżdżały z tunelu przy ulicy Pawiej (koło budynków Politechniki Krakowskiej) i nowym torowiskiem dojeżdżałyby do Dworca Towarowego. Warto zaznaczyć, że podczas budowy linii tramwajowej na os. XXX-Lecia PRL (ob. Krowodrza Górka) przebudowaną pętlę Dworzec Towarowy, na której wykonano rozjazdy w kierunku planowanej inwestycji w kierunku tunelu tramwajowego (notabene nigdy nie wykorzystane).


Na pierwszym planie widoczne przygotowane rozjazdy w kierunku tunelu.
Linię tramwajową wybudowano dopiero w 2007r. a pętlę Dworzec Towarowy przebudowano.


Na kolejne prace budowlane trzeba było czekać do 1995 roku. Do 1999 roku wykonano 600-metrowy odcinek tunelu pod ul. Lubomirskiego (nazwę ulicy z ul. Modrzewskiego zmieniono w 1990 roku) jak i samą ulicę Lubomirskiego. Nowa dwupasmowa ulica rozpoczynała się na skrzyżowaniu z ulicą Rakowicką i kończyła przed Rondem Mogilskim.


Charakterystyczne zadaszenie końca tunelu wykonane w latach 1995-1999r., znajdowało się na zakończeniu ulicy Lubomirskiego przed Rondem Mogilskim.
Tuż obok po lewej stronie przebiegało niegdyś torowisko linii tramwajowej do Dworca Wschodniego.


Dopiero w 2004 roku inwestycję wznowiono i planowano dokończyć budowę tunelu (zarówno od strony wschodniej jak i zachodniej dworca) oraz wykonać przebudowę Ronda Mogilskiego. W tym samym czasie przy Dworcu Głównym rozpoczęto budowę Regionalnego Dworca Autobusowego oraz Galerii Krakowskiej. Po licznych perypetiach z wykonawcą i wyborze nowej firmy budowlanej we wrześniu 2008 roku rozpoczęły się pierwsze testowe jazdy tramwajem przez tunel. Tunel został uroczyście otwarty 11 grudnia 2008 roku po 34 latach budowy.


Wagon #2024 podczas jazd próbnych przez tunel.
Zdjęcie wykonano na przystanku Dworzec Główny Tunel, który zlokalizowany jest w sąsiedztwie dawnej pętli Dworzec Wschodni, tyle, że pod ziemią.


Prawdę powiedziawszy decyzję o likwidacji odcinka linii tramwajowej do Dworca Wschodniego podjęto dość pochopnie. Miało to związek z bardzo śmiałymi planami budowy tunelu, ale nie przemyślano do końca decyzji i nie przewidziano, że tak długo może trwać realizacja przedsięwzięcia. Na dobrą sprawę torowisko wzdłuż ulicy Lubomirskiego mogłoby funkcjonować do 1995 roku - jak nie dłużej.

Linie kursujące przez ul. Modrzewskiego

5, 5 /nocna/, 9, 15, 15 /nocna/, 25.

Stan obecny


Początek ulicy Lubomirskiego przy Rondzie Mogilskim podczas budowy tunelu tramwajowego.
Na pierwszym planie widoczny strop przyszłego tunelu.



To samo miejsce co powyżej, w nieco bliższej perspektywie. Niegdyś tramwaje przejeżdżały tuż obok widocznych kamienic.
Najpierw w latach 1934-1952r., kiedy to tramwaje kursowały w relacji ul. Lubicz - ul. Mogilska, przed wybudowaniem Ronda (Mogilskiego), za drugim kiedy wykonano połączenie Ronda Mogilskiego z Dworcem Wschodnim.



Budowa tunelu tramwajowego. Trasa tramwajowa w kierunku Dworca Wschodniego przebiegała wzdłuż istniejącego ogrodzenia (po prawej stornie) obecnego Uniwersytetu Ekonomicznego.


ul. Lubomirskiego. W miejscu dawnego torowiska istnieje obecnie północna jezdnia ul. Lubomirskiego oraz chodnik oraz ścieżka rowerowa.


ul. Wita Stwosza. Widok w kierunku Dworca Głównego PKP tuż za skrzyżowaniem z ul. Rakowicką. W tym miejscu rozpoczynała się pętla Dworzec Wschodni.


ul. Wita Stwosza. Widok z górnej płyty Dworca Głównego PKP. W miejscu dawnej pętli Dworzec Wschodni obecnie znajduje się wielopoziomowe skrzyżowanie. Tramwaje po blisko 22 latach powróciły w to miejsce, tyle że w tunelu.

Pozostałości

Ze względu na wielkość i intensywność prac przy budowie tunelu pod Dworcem Głównym jak i późniejszej przebudowie ulicy Rakowickiej i Ronda Mogilskiego, współcześnie niestety nie ma żadnych elementów wskazujących na obecność tramwajów na ulicy Lubomirskiego.