Autobusy typu Jelcz RTO powstały na bazie czechosłowackich autobusów marki Skoda. Umowa licencyjna, podpisana w roku 1958, pozwoliła na budowę Jelcza 043 (wersja dalekobieżna) i 272 MEX (wersja miejska). W późniejszych latach powstały jeszcze wersje : Jelcz 014 LUX (wersja turystyczna modelu 043), Jelcz 043 Cabrio (wersja cabrio modelu 043), Jelcz 044 (wersja dalekobieżna, nieróżniąca się z zewnątrz niczym od modelu 043, zastosowano nową konstrukcję podwozia, zaprojektowaną przez Jelcza), Jelcz AP02 (wersja przegubowa dłuższa), Jelcz 021 (wersja przegubowa krótsza), Jelcz AP62 (wersja przegubowa dłuższa zbudowana w Warszawskim MPA), Jelcz MAT Oławka (prototyp małego autobusu zbudowanego na bazie pudła przyczepy PO-1 oraz podowzia samochodu ciężarowego Star 27), Jelcz PO-1 (przyczepa do autobusów Jelcz 043 oraz Jelcz 272MEX) oraz Jelcz 046 (przyczepa produkowana na rynek NRD). W krakowskim MPK wozy eksploatowano w odmianach:
miejskiej - 272 MEX,
dalekobieżnej - 043 CAR,
przegubowej dłuższej - AP 02,
przegubowej krótszej - 021,
przyczepy - PO-1.
Pomysł na stworzenie przegubowej wersji autobusu Jelcz RTO narodził się w roku 1962. W ciągu 2 miesięcy wykonano niezbędną dokumentację i przystąpiono do budowy. Do skonstruowania pierwszego egzemplarza posłużyły dwie czeskie Skody RTO. Po odcięciu w jednym z pojazdów przodu, a w drugim tyłu, połączono autobusy ze sobą przegubem. W konstrukcji zastosowano tylną oś skrętną w modelu AP02 pochodzącą z autobusu marki Chausson a w modelu 021 z pojazdu ciężarowego Żubr. W Krakowie eksploatowano takie pojazdy od 1967 roku w dwóch odmianach: AP02 (18-metrowy) oraz 021 (16-metrowy). Pojawiały się najczęściej na liniach 119, 125, 128 czy 132). Niestety w całym kraju nie pozostał ani jeden egzemplarz tego typu pojazdu. Jedynie w Krakowie zachowane zostało podwozie modelu 021. Autobus wcześniej służył, jako ambulans. Następnie przez długie lata stał przed zajezdnią Płaszów (foto), po czym został podpalony. Szczątki autobusu przetransportowano na teren zajezdni przy ul. św. Wawrzyńca. Dzięki temu zachowała się część tego nietypowego pojazdu. Po blisko pięciu latach prac 21.07.2012 roku został zaprezentowany odrestaurowany Jelcz 021, któremu nadano numer #549.

» autobusy historyczne: Jelcz 021 #549

xx 123 - zdjęcie pojazdu obecnie eksploatowanego

Opracowanie: Michał Smajdor

Źródła:
» Notatki i obserwacje własne,
» Krakowski Autobus - w 75 lecie uruchomienia stałych linii autobusowych w Krakowie, Waldemar Brzoskwinia, Jacek Kołodziej, Muzeum Inżynierii Miejskiej 2002,
» Komunikacja Autobusowa w Krakowie 1927-2007, praca zbiorowa pod redakcją Jacka Kołodzieja, Kraków 2007