Autobusy typu Jelcz RTO powstały na bazie czechosłowackich autobusów marki Skoda. Umowa licencyjna, podpisana w roku 1958, pozwoliła na budowę Jelcza 043 (wersja dalekobieżna) i 272 MEX (wersja miejska). W późniejszych latach powstały jeszcze wersje: Jelcz 014 LUX (wersja turystyczna modelu 043), Jelcz 043 Cabrio (wersja cabrio modelu 043), Jelcz 044 (wersja dalekobieżna, nieróżniąca się z zewnątrz niczym od modelu 043, zastosowano nową konstrukcję podwozia, zaprojektowaną przez Jelcza), Jelcz AP02 (wersja przegubowa dłuższa), Jelcz 021 (wersja przegubowa krótsza), Jelcz AP62 (wersja przegubowa dłuższa zbudowana w Warszawskim MPA), Jelcz MAT Oławka (prototyp małego autobusu zbudowanego na bazie pudła przyczepy PO-1 oraz podwozia samochodu ciężarowego Star 27), Jelcz PO-1 (przyczepa do autobusów Jelcz 043 oraz Jelcz 272MEX) oraz Jelcz 046 (przyczepa produkowana na rynek NRD). W krakowskim MPK wozy eksploatowano w odmianach:
miejskiej - 272 MEX,
dalekobieżnej - 043 CAR,
przegubowej dłuższej - AP 02,
przegubowej krótszej - 021,
przyczepy - PO-1.
Pierwsze wozy typu Jelcz 043 pojawiły się w Krakowie w 1959 roku. Zaczęły zastąpywać awaryjne wozy San H01. Mimo, że pojazdy 043 były przeznaczone do obsługi linii dalekobieżnych, głównie dla PKS-ów, przez pierwsze 4 lata eksploatacji kursowały na liniach miejskich. W roku 1963 po wprowadzeniu do ruchu miejskiej odmiany Jelcza 043 - wersję 272MEX, wozy 043 zaczęto wysyłać na linie podmiejskie o mniejszym natężeniu pasażerskim. W latach `80 w wyniku sprowadzania autobusów Ikarus 280.26, stopniowo wycofywano autobusy Jelcz RTO. Ostatnie wozy wyjechały na ulice Krakowa w 1985 roku.

xx 123 - zdjęcie pojazdu obecnie eksploatowanego

Opracowanie: Michał Smajdor

Źródła:
» Notatki i obserwacje własne,
» Komunikacja Autobusowa w Krakowie 1927-2007, praca zbiorowa pod redakcją Jacka Kołodzieja, Kraków 2007